O Płońsku

Płońsk – miasto w województwie mazowieckim, siedziba siedziba powiatu płońskiego. Położony jest 66 km na północny zachód od centrum Warszawy, na Wysoczyźnie Płońskiej nad rzeką Płonką.

Według danych z 2010 r. miasto miało 22 435 mieszkańców.

Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w starostwie płońskim województwa płockiego w 1784 roku.

Etymologia

Nazwa Płońsk pochodzi od nazwy rzeki, nad którą leży miasto lub od płonnych, czyli nieurodzajnych ziem, na których znajduje się Płońsk. Jest pochodzenia słowiańskiego – utworzono ją za pomocą prasłowiańskiego sufiksu -ьsk-. Przyrostkowy formant „ -sk” w jęz. polskim oraz ogólnosłowiańskim jest formantem produktywnym dla nazw topograficznych i dzierżawczych, stanowiąc charakterystyczną cechę polskich geograficznych nazw miejscowych i przestrzennych. Oboczności tego formantu jak „-sk”, „-sko”, „-ck”, „-cko” oraz „-zk”, „-zko” charakterystyczne są dla bardzo dawnych nazw miejscowych nadawanych miejscowościom na terenie Polski, np. Gdańsk”, Bużesk, Łańsk, Słupsk, Płock, Przeworsk, Wąchock, Rajsko, Bielsko, Kłodzko, Radomsko, Sławsko itp.

Historia

997 – badania archeologiczne wskazują, że pod koniec tego roku ścięto drzewa do budowy konstrukcji warownego grodu znajdującego się w okolicy ul. 19 stycznia w Płońsku. Zastosowana w nim konstrukcja hakowa, wskazuje, że gród ten powstał z inicjatywy Bolesława Chrobrego.
1065 – pierwsza, nieoficjalna wzmianka o płońskim grodzie w dokumentacjach książęcych, tzw. falsyfikat mogileński, gdzie Plonzch zostaje wymieniony na równi z innymi osadami Mazowsza.
1155 – pierwsza, oficjalna, historyczna wzmianka źródłowa o Płońsku jako grodzie książęcym w przywileju uposażeniowym księcia mazowieckiego Bolesława Kędzierzawego.
1384-1399 – Płońsk został pod zarządem zakonu krzyżackiego (pod niemiecką nazwą: Landkreis Plöhnen).
1400 – uzyskanie praw miejskich od księcia mazowieckiego Siemowita IV.
1417 – ufundowanie kościoła i klasztoru przez Siemowita IV i jego żonę Aleksandrę, siostrę Władysława Jagiełły; sprowadzenie Karmelitów Trzewiczkowych.
1446 – w Płońsku osiedlili się pierwsi Żydzi.
1495 – przyłączenie do Polski.
1525 – król Zygmunt I wziął miasto w obronę przed rabunkową gospodarką zastawnika i przed prześladowaniem przez niego płońskich mieszczan.
1527 – król Zygmunt I potwierdził prawa miejskie, herb oraz pieczęć Płońska.
1545 – król Zygmunt I nadał mieszczanom przywilej na ściąganie opłat mostowych.
1573 – król Stefan Batory potwierdził nowe prawa i przywileje.
1612 – miasto uzyskało prawo do odbywania drugiego targu.
1670 – król Michał Korybut Wiśniowiecki nadał miastu przywilej, na mocy którego Żydzi mogą budować domy, synagogi i produkować piwo; wzniesienie pierwszej synagogi w Płońsku.
1677 – król Jan III Sobieski potwierdził nowe prawa i przywileje.
1720 – król August II potwierdził nowe prawa i przywileje.
1749 – król August III potwierdził nowe prawa i przywileje.
1767 – król Stanisław August potwierdził nowe prawa i przywileje.
1789 – udział przedstawicieli władz miejskich Płońska: Wojciecha Majorkiewicza i Bonawentury Kierzkiewicza w tzw. czarnej procesji z udziałem delegatów miast królewskich
1795 – Płońsk przeszedł pod panowanie Prus (III rozbiór Polski).
1807 – Płońsk został włączony do Księstwa Warszawskiego.
1815 – Płońsk został włączony do Królestwa Polskiego.
1826 – pożar rynku^[8].
1865-1866 – Henryk Sienkiewicz pracował jako guwerner u rodziny Weyherów.
1867 – Płońsk został miastem powiatowym.
1872 – Jan Walery Jędrzejewicz zaczął prowadzić stację meteorologiczną oraz obserwatorium astronomiczne.
1880 – powstała Ochotnicza Straży Ogniowej.
1885 – rozpoczęcie budowy cerkwi prawosławnej pw. św. Marii Magdaleny przy ul. Płockiej (jej uroczystej konsekracji dokonano ponad rok później). Świątynię tę wzniesiono na pamiątką pobytu w Płońsku cara Aleksandra III i cesarzowej Marii Fiodorowny. Cerkiew nie zachowała się do czasów obecnych, gdyż zburzono ją wkrótce po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
1886 – urodził się Dawid Ben Gurion, w latach 1948-1953 i 1955-1963 premier i minister obrony Izraela.
1905 – w listopadzie za organizowanie bojówek do walki z caratem został aresztowany i osadzony na Pawiaku dr Leon Rutkowski.
1915 – Płońsk został zajęty przez wojska niemieckie.
1917 – dzięki inicjatywie obywateli Płońska skupionych w Polskiej Macierzy Szkolnej, w Płońsku powstała najstarsza placówka szkolnictwa średniego na ziemi płońskiej – Gimnazjum Koła Polskiej Macierzy Szkolnej.
1918 – rozbrojenie Niemców przez Komitet Obywatelski.
1920 16 sierpnia – doszło pod Płońskiem do bitwy z Bolszewikami, o której losach przesądził 1 Pułk Szwoleżerów pod dowództwem mjr Jerzego Grobickiego; w trzy godziny po bitwie na pole walki przybył gen. Władysław Sikorski, który udekorował wyróżniających się szwoleżerów Krzyżami Virtuti Militari.
1920/1921 – oddano do użytku hotel miejski.
1924 – Płońsk został włączony do sieci kolejowej.
1925 – budowa elektrowni.
1930 – zakończenie budowy i oddanie do użytku szpitala z udziałem prezydenta Ignacego Mościckiego.
1931 – rozbudowa łaźni miejskiej.
1932 – Stefan Kotarski założył Koło Literackie.
1933 – z Modlina do Płońska została przeniesiona Powiatowa Komenda Uzupełnień^[10].
1935-1936 – uregulowano rzekę Płonkę.
1935 – powstała Publiczna Szkoła Dokształcenia Zawodowego.
1938 – oddano do użytku nowe targowisko.
1939 – II wojna światowa. Płońsk zajęły wojska niemieckie (miasto zostało wcielone do Niemiec pod nazwą Plöhnen).
wrzesień 1940 – w rejonie ul. Warszawskiej i Zielonego Rynku Niemcy utworzyli getto dla ludności żydowskiej. Przeszło przez nie ok. 12 tys. osób z Płońska i okolicznych miejscowości^[11]. Getto zostało zlikwidowane w listopadzie 1942, a jego mieszkańcy wywiezieni do obozu Auschwitz-Birkenau^[11]
1945
- 16 stycznia – hitlerowcy dokonali masowej egzekucji 78 mieszkańców Płońska i powiatu płońskiego na płońskich Piaskach
- 19 stycznia – Płońsk został wyzwolony spod okupacji niemieckiej przez wojska 65 Armii 2 Frontu Białoruskiego pod dowództwem gen. Pawła Batowa
do 1954 – siedziba wiejskiej gminy Wójty Zamoście.
1966 – powstał Zespół Szkół Zawodowych.
1981 – powstała parafia św. Maksymiliana Kolbe.
1994 – biskup Zygmunt Kamiński dokonał uroczystej konsekracji nowego kościoła pw. Matki Boskiej Ostrobramskiej.
1997 – uzyskanie przez Płońsk tytułu Miasto-Orędownik Pokoju podczas X Zgromadzenia Generalnego Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Pokoju w Abidżanie (Wybrzeże Kości Słoniowej).
1999 – Płońsk został ponownie miastem powiatowym.

Zabytki

Kościół św. Michała Archanioła

Układ urbanistyczny miasta wraz ze znajdującą się na tym terenie zabudową i wylotami ulic
Zespół pokarmelicki: Kościół parafialny pw. św. Archanioł Michał, dawniej klasztor, mur – XVI, XVIII w., dzwonnica, mur – II poł. XIX w. oraz całe wyposażenie wnętrz
Wczesnośredniowieczne grodzisko pozostałość XI-wiecznego grodu o wymiarach 75 × 80 m, zwanego dawniej Górą Szwedzką lub Górą Łysą, obecnie nazywane Górą Kawałkowskiego ewentualnie Górą Kabana
Zespół podworski: dwór, mur – I poł. XIX/XX w., oficyna, mur – koniec XIX w., budynek gospodarczy, mur, pozostałości parku – koniec XIX w.
Więzienie, obecnie Areszt Śledczy, ul. Warszawska 49, mur – koniec XIX w.
Zespół cmentarza parafialnego: cmentarz rzymskokatolicki (1779), kaplica grobowa małżeństwa Grobickich, mur (1876)
Dom, ul. Rynek 4a – XIX w.
Dom, pl. 15 sierpnia 21, 21a (dawniej ul. Rynek 21) – XIX w.

Życie kulturalne

Kino Kalejdoskop
Dom Kultury
Galeria P
Pracownia Dokumentacji Dziejów Miasta Płońska
Stowarzyszenie Twórców Ziemi Płońskiej Art Płona (od 2005)
Młodzieżowa Orkiestra Dęta
Ludowy Zespół Artystyczny Płońsk
Kupalnocka – Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne, które odbywają się z udziałem zespołów ludowych z różnych stron świata (od 1991)
Ogólnopolski Konkurs Jednego Wiersza O Płońską Różę (od 1994)
Zbliżenia – Europejski Festiwal Sztuki (od 2000)
Perły i Perełki – promocja talentów – program dla utalentowanych dzieci i młodzieży;
Mazowiecka Pyza (od 2002)
Europejska Parada Orkiestr Dętych (od 2003)
Grupa taneczna przy Młodzieżowej Orkiestrze Dętej Mażoretki
Jednostka strzelecka 1006 Płońsk
Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej
Związek Harcerstwa Polskiego
Zawiszacy
Miejska Biblioteka Publiczna im. Henryka Sienkiewicza (od 1947)
Szkoła Muzyki i Tańca „Nutka”

Edukacja

Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Walerego Jędrzejewicza
Szkoła Podstawowa nr 3 im. Stanisława Wyspiańskiego
Gimnazjum Publiczne nr 1 im. Papieża Jana Pawła II
Gimnazjum Publiczne nr 2 im. Bolesława Chrobrego
Powiatowe Gimnazjum Publiczne im. Henryka Sienkiewicza (ZSO)
Zespół Szkół nr 1 im. Stanisława Staszica
Zespół Szkół nr 2 im. Leona Rutkowskiego
Zespół Szkół nr 3
Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Henryka Sienkiewicza
I Społeczne Liceum Ogólnokształcące
Centrum Kształcenia Praktycznego w Płońsku
Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej w Warszawie, Wydział Zamiejscowy w Płońsku
Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia

Sport

Kompleks obiektów sportowych należących do MCSiR zlokalizowany jest przy ul. Kopernika 3.

W jego skład wchodzą:

hala sportowa (54 m x 22 m), sala do ćwiczenia fitness oraz treningów sekcji bokserskiej, siłownia,
pływalnia – basen sportowy (25 m x 12,5 m), basen do nauki pływania (10 m x 6 m), basen rekreacyjny, zjeżdżalnia o długości 106 m, 2 solaria, sauna, łaźnia parowa, gabinet masażu,
bieżnia cegiełkowa z trzema skoczniami w dal, rzutniami do pchnięcia kulą, rzutu dyskiem i oszczepem,
boiska do gry w piłkę nożną, siatkówkę plażową,
teren do organizowania imprez plenerowych (okolice akwenu „Rutki”), korty tenisowe

Kluby sportowe:

KS „Tęcza 34” Płońsk – piłka nożna
MKS Płońsk – lekkoatletyka
Budowlani Inżynieria – boks
Sportowy Klub Tańca Towarzyskiego „START”
Klub FIS Fitness i Siłownia
Klub Strzelectwa Sportowego „SOKÓŁ”
WMKS Płońsk
UKS Karate-dō
RKST „Limes” Klub Rowerowy
PAF Płońska Akademia Futbolu
PTS Płońskie Towarzystwo Siatkarskie
PAL-BUD Amatorska Drużyna Piłki Halowej

Wydarzenia:

Mistrzostwa Polski w Boksie
Mistrzostwa Polski w Kulturystyce i Fitness
64. Tour de Pologne (2007)
Idea Mazovia Tour
Puchar Syrenki – międzynarodowy turniej piłkarski reprezentacji juniorskich
Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży w sportach halowych (2010)

Sąsiednie gminy

Baboszewo, Dzierzążnia, Joniec, Naruszewo, Płońsk, Sochocin, Załuski

Ciekawostki

Tablica upamiętniająca Henryka Sienkiewicza na ścianie dworu w Poświętnem

7 IX 1383 książę mazowiecki Siemowit IV nadał w Płońsku miejskie prawo chełmińskie osadzie targowej Szreńsk oddalonej o 45 km na północny zachód od Płońska (zbiory Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie)
Na przełomie XVII i XVIII wieku Płońsk był jednym z największych ośrodków polowań na czarownice w Polsce.
Król Władysław IV zjeżdżał często na łowy do okolicznych lasów, spędzając dwa lub więcej tygodni w Płońsku.
W Płońsku urodził się i spędził swoją młodość Dawid Ben Gurion – współtwórca nowożytnego państwa Izrael i jego pierwszy premier.
W II poł. XIX w. w Płońsku działał astronom Jan Walery Jędrzejewicz. Założył on obserwatorium astronomiczne i był autorem podręcznika astronomii Kosmografia (1886). Po jego śmierci prace kontynuował Leon Rutkowski.
Henryk Sienkiewicz spędził rok swego życia w Poświętnem k. Płońska, gdzie napisał swoją pierwszą nieopublikowaną powieść Ofiara.
Miasto Płońsk od 1997 należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Orędowników Pokoju, od 2004 Płońsk jest również członkiem Komitetu Wykonawczego tej organizacji.
Płońsk posiada Pracownię Dokumentacji Dziejów Miasta – dokumentującą przeszłość i teraźniejszość ziemi płońskiej.
Pierwszym klubem sportowym Tomasza Majewskiego był WMKS Płońsk.
W płońskiej fabryce należącej aktualnie do Mondelēz International produkowane są do dziś Delicje Szampańskie, mimo wielu zmian własnościowych, zarówno marki, jak i fabryki.